به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

چرا کنکور به روش قبل به نفع نظام سرمایه‌داری بود؟

تاریخ انتشار: ۵ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۶۹۸۱۴

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در شهریور ماه سال ۹۳، سیاست‌های کلی «علم و فناوری» را در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کردند.

در نهمین سالگرد ابلاغ این سیاست‌ها با غلامرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی به گفتگو نشستیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 باید الگوی حکمرانی در بخش‌های مختلف داشته باشیم

با موضوع بحث و بررسی در زمینه سیاست‌های کلی علم و فناوری و مسائل مرتبط با این سیاست‌ها به مناسبت نهمین سالروز ابلاغ سیاست‌های کلی علم و فناوری از سوی مقام معظم رهبری به عنوان عالی‌ترین مقام سیاست‌گذاری و تعیین خط مشی کشور در خدمتتون هستیم، لطفا در این باره توضیح اولیه‌ای بفرمایید که سیاست‌های کلی علم و فناوری به چه دلیل از سوی ولایت فقیه ابلاغ شده و تاکنون چه مراحلی را طی کرده است.

سلیمی: همان طور که اشاره کردید، امسال نهمین سالگرد ابلاغ سیاست‌های کلی علم و فناوری از سوی مقام معظم رهبری است، طبق موازین دینی و قانون اساسی ما ولایت امر و امامت امت بر عهده، ولی فقیه است که این مسأله در اصول مختلف قانون اساسی هم متجلی شده است، اما تحقق این ولایت به ابزار‌هایی نیاز دارد که ولایت از طریق آن ابزار‌ها محقق شود.

چه ابزار‌هایی نیاز است؟

سلیمی: ما نیاز به الگوی حکمرانی ولایی داریم، در این راستا در قانون اساسی پیش بینی شده است که تعیین سیاست‌های کلی نظام برعهده مقام معظم رهبری است و در حقیقت در طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ما توانستیم زیرساخت‌های خوبی در لحاظ نظام حکمرانی کشور فراهم کنیم که نیاز به تکمیل دارد.

در دهه هشتاد ما موفق شدیم سند چشم‌انداز را به عنوان سندی که میثاق مشترک ملی ما است، به تصویب برسانیم تا افق ملت مسلمان ایران را مشخص کند بعد از تصویب سند چشم‌انداز تصویب سیاست‌های کلی- که از قبل هم بود- سرعت و شتاب بیشتری گرفت و در واقع مسیر حرکت کلی ما را مشخص کرد تا به افقی که در سند چشم‌انداز وعده داده شده بود دست یابیم و توفیقات زیادی هم حاصل شد.

سیاست­های کلی علم و فناوری داریم، ولی الگوی مدون و مصوب حکمرانی علم و فناوری نداریم

با توجه به این پیشرفت‌ها در حال حاضر چالش‌های اصلی در حوزه علم و فناوری چیست؟

سلیمی: در واقع درست است که ما توانستیم به نقاط موفقیت آمیزی برسیم و موفقیت‌های چشمگیری داشته باشیم، اما هنوز تا رسیدن به وضع مطلوب فاصله داریم و باید بررسی و آسیب شناسی داشته باشیم که ببینیم چرا با وجود سیاست­های کلی­ که ما در حوزه‌های مختلف خانواده، اقتصاد، اصلاح الگوی مصرف، اشتغال و ... و اسناد بالادستی دیگر مانند نقشه جامع علمی کشور، نقشه مهندسی فرهنگی کشور، سند تحول آموزش و پرورش و ... داشتیم، چرا انتظارات و تحولات به طور کامل محقق نشد.

در واقع اگر بخواهم به طور خلاصه پاسخ این سوال را بدهم باید بگویم درست است که این سیاست‌های کلی در نظام حکمرانی ملی یک جزء و یک بخشی از آن فرایند نظام حکمرانی ما است، اما در واقع یک سری مقدمات و موخراتی دارد که برای بازیگران بخش‌های مختلف کشور خیلی عینی و ملموس نیست که بتواند مسیر حرکت را مشخص کند.

در واقع ما می‌توانیم بگوییم که سیاست‌های کلی اشتغال داریم، اما ما الگوی حکمرانی اشتغال نداریم، ما سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی داریم، اما الگوی حکمرانی اقتصاد مقاومتی را نداریم، ما سیاست‌های کلی علم و فناوری داریم، اما الگوی حکمرانی علم و فناوری را نداریم، ما سیاست‌های کلی خانواده داریم، اما الگوی حکمرانی خانواده را نداریم.

ضرورت مسأله‌محوری در تدوین سیاست‌ها

درباره الگوی حکمرانی بخش‌های مختلف و سیاست‌ها و تصمیم‌های مختلف کشور صحبت کردید، درباره سیاست‌های علم و فناوری که موضوع اصلی بحث است به نظر جنابعالی مسیر‌های دستیابی به انسجام سیاستی بین سیاست‌های کلی و الگوی حکمرانی بخش‌های مختلف چه هستند؟ اگر مثالی در این موارد وجود دارد که به سیاست‌های کلی علم و فناوری و سیاست‌های بخشی ذیل این سیاست ارتباط پیدا می‌کند هم بفرمایید.

سلیمی: توجه کنید، وقتی ما برنامه‌ای را وضع می‌کنیم یا قانونی در نهاد‌های مختلف مصوب می‌شود، یکی از مهم‌ترین رویکرد‌ها در تدوین قوانین و تصمیمات رویکرد مسأله محوری است، در واقع ما باید ببینیم بسته تصمیمات یا سیاستی که تدوین کردیم در پاسخ به چه مسأله‌ای بوده است و چه مسأله و نیازی را در حوزه علم و فناوری پاسخ می‌دهد همانطور که خدمتتان عرض کردم سند چشم انداز ما مشخص است و وضع مطلوب ما در این سند ترسیم شده است، اما ما با آن وضع فاصله داریم و شکافی بین وضع مطلوب و وضع موجود ما هست، این باید شناسایی شود و بسته‌های سیاستی براساس آن تدوین شود

مقام معظم رهبری هم در دیدار با نمایندگان مجلس شورای اسلامی سال گذشته داشتند از آن‌ها مطالبه داشتند که برنامه‌های پیشرفت براساس رویکرد مسأله محور تدوین شود.

باید بدانیم هر یک از سیاست‌هایمان برای حل چه مسأله‌ای است و سیاست‌های کلی باید طبق یک فرمولی باشد که بتوانیم ترکیبی از سیاست‌های بخشی داشته باشیم تا سیاست‌ها بتواند از بالا به پایین بیاید و پیش روی سایر بازیگران نظام قرار گیرد تا به طور کامل بتوانند سیاست‌ها را اجرا کنند.

سیاست‌های علم و فناوری باید بر اساس فلسفه علم و نظریه علم مختار باشد

بحث دیگر اینکه سیاست‌های ما علاوه بر اینکه مسأله محور است باید در یک چارچوب تئوریک و مبنا محور باشد وما باید فلسفه علم و فناوری خودمان را مشخص کنیم و بدانیم در علم و فناوری به دنبال چه هستیم.

ارتباط نظام علم و فناوری ما با سایر عرصه‌های حکمرانی چیست؟ و نظام آموزش عالی ما چه هدفی را دنبال می‌کند، ارتباط سیاست‌های کلی علم و فناوری و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی چیست؟ ارتباط سیاست‌های کلی علم و فناوری و سیاست‌های کلی خانواده چه می‌شود؟ یعنی اسناد ما باید به صورت نظام واره با یکدیگر ارتباط پویا داشته باشند و ما نمی‌توانیم بخش علم و فناوری را به طور جداگانه و به شکل جزیره‌ای بررسی کنیم.

به طور مثال سیاست‌های کلی علم و فناوری ما باید برش و خوانش سیاست‌های کلی حوزه خانواده را داشته باشد، ما اگر می‌خواهیم یک بخش و برنامه‌ای برای این موضوع تدوین کنیم باید بدانیم اثراتش در سایر زیرنظام‌ها چه می‌شود، تاثیر این سیاست‌ها بر روی الگوی اجتماعی ما، بر روی الگوی زن و خانواده ما چه می‌شود، در واقع ما در این بخش هم یک خلأیی داریم و در گام بعد باید نظریه علم و فناوری خودمان را هم مشخص کنیم.

ما باید مفاهیم کلان، عمده و اساسی را در علم و فناوری تعریف کرده و ارتباط آن‌ها را با یکدیگر مشخص کنیم، باید به طور مثال تعریف علم، تعریف عدالت ... مشخص باشد تا توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات تحصیل و تحقیق آموزش عالی در سراسر کشور که یکی از بند‌های سیاست‌های کلی علم و فناوری است، صورت گیرد، ما براساس چه تعریفی از عدالت می‌خواهیم این توزیع عادلانه را انجام دهیم؟ عدالت در مکاتب گوناگون تعاریف گوناگون خودش را دارد یعنی لیبرال‌ها، فمنیست‌ها، کمونیست‌ها هر کدام تعریف خودشان را دارند، اما ما براساس رویکرد حق مدار تعریف خاص خودمان را از عدالت داریم.

درباره مصوبه سنجش و پذیرش کنکور که شورایعالی انقلاب فرهنگی هم به این موضوع ورود کرد، هم باید بگویم که یکی از رویکرد‌های اصلی شورایعالی انقلاب فرهنگی در تصویب این سیاست هم این بود که قصد داشت این عدالت اجتماعی و عدالت آموزشی را محقق کند و به آن نزدیک شود.

طبق بررسی‌های ما یکی از الگو‌های سیاستی در این حوزه الگوی شواهد محور بود که ما بررسی کردیم و دیدیم که در استان‌های بیشتر برخوردار و باصطلاح مرفه که کلاس‌های کنکور بیشتر در اختیار است، داوطلبان از امتیاز قبولی در کنکور برخوردار می‌شوند، این مسأله البته آسیب‌هایی را هم دارد، آموزش به صورت عمیق و دقیق صورت نمی‌گیرد، بدون آموزش دقیق با یک سری تکنیک‌ها و با کنار زدن نهاد تعلیم و تربیت مدرسه صندلی‌های دانشگاه‌های برتر اشغال می‌شود.

در کنکور قبلی کسی که مسلط به تکنیک تست زنی بود قبول می‌شد و نظام قدرت و ثروت و پرستیژ اجتماعی هم به دست این افراد می‌رسید که ما آسیب شناسی کردیم تا مدرسه محوری جایگزین موسسه محوری شود تا به سرانجام خوبی برسد.

در الگوی حکمرانی علم و فناوری باید الگوی سیاست گذاری، تنظیم گری و تسهیل گری علم و فناوری مشخص شود

در رویکرد قیاسی پس از مرحله نظریه علم و فناوری ما باید الگوی حکمرانی علم و فناوری را مشخص کنیم. یعنی حاکمیت باید بتواند بازیگران مختلف بخش‌های دولتی، خصوصی و مردمی را به میدان آورده و موانع را از جلوی آن‌ها بردارد و آن‌ها را توانمند کند یعنی تسهیل گری کند، براساس الگوی سیاستگداری مشخص، سیاست­های کلی (meta policy) علم و فناری را به سیاست‌های بخشی و مقطعی ترجمان کند. هچنین بر رفتار نقش آفرینان نظارت کرده و در صورت تخطی از سیاست‌ها رفتار آن‌ها را هدایت کرده و به مسیر سیاست‌ها برگرداند یعنی تنظیم گری کند.

همچنین در رویکرد استقرایی، تجربه محور و از پایین به بالا می‌توانیم براساس تجربیات موفقی که داشتیم و توانستیم با جهاد علمی مستمر به مرجعیت برسیم این تجربیات می‌تواند مانند تجربه پژوهشکده رویان تبدیل به الگو‌ها حکمرانی علم و فناوری شود.

منبع: فارس

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: کنکور داوطلبان پاک علم و فناوری سیاست های کلی علم و فناوری حکمرانی علم و فناوری مقام معظم رهبری بخش های مختلف سند چشم انداز سیاست ها داشته باشیم قانون اساسی مسأله محور سیاست ها مشخص کنیم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۶۹۸۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مسئولیت علم در کلاس امام صادق(ع)

  زمانی که انقلاب اسلامی پیروز شد، شهید آیت‌ا... سیدباقر صدر که امید جهان اسلام در نجف به عنوان شاگرد و ذخیره علمی پس از آقای خوئی عظیم‌الشأن شمرده می‌شد، کلاس‌هایش را تعطیل کرد و به همه شاگردان برجسته خود از جمله مرحوم آیت‌ا... شاهرودی دستور داد همه هم و غم خود را برای کشف راه‌حل فقهی مسائل عملی جمهوری اسلامی صرف کنند و نقل می‌شود در همان سال‌ها در آیین حج در عرفه، وقتی آقای سیستانی از علمای قم پرسیدند سرگرم چه اموری هستند و ایشان پاسخ دادند به تدریس متداول دروس خارج حوزوی مشغول‌ هستند با تعجب و اعتراض فرمودند حالا زمانی است که باید در رفع نیازهای فقهی اداره نهادهای گوناگون و مسائل متعدد حکومتی جدید فعالیت کنند. این همان نگاه امام (ره) و رهبر معزی است که متاسفانه به سبب عدم آزاداندیشی و دستان تفرقه‌انداز این جریان آزاداندیشی و گفت‌وگوی مفید فقیهانه و علمی حوزه و دانشگاه محقق نشد.ماجرا تنها تطبیق ناگزیر قوانین مصوبه قوه مقننه با احکام ا... نیست بلکه استواری بر فقه اکبر در همه شئون زندگی امروزی و عرضه هر علم نافع ضروری جهان در هر زمینه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... به ساحت تفقه صحیح است تا هرآنچه که تایید شد به علم دارای صلاحیت برای به‌کارگیری در ساختن جامعه سالم و اسلامی بدل سازند.
   
نگاه فرهنگی به روایات
می‌خواهم نگاهی فرهنگی به روایات‌ نسبت علم و مسئولیت و عمل صالح حکومتی و اجتماعی در گنجینه روایی امام صادق(ع) بیندازیم تا به عنوان فردی نادان دارای مطالبه علم از متخصصان، فقیهان بزرگوار و مراجع عالی‌مقام بپرسم، پاسخ به این پرسش‌های اساسی تکلیفی به عهده کیست جز آنان؟ و وقتی چنین دریایی از گوهر راهگشا وجود دارد که تنها امکان رهایی ما از فساد گریبانگیر و اغتشاش در اداره امور کلان است، چرا فقها استواری عمل حکمرانی بر فقه اکبر را زمینه‌سازی نمی‌کنند و به یاری ولی‌فقیه برای سالم‌سازی امور کلان قیام نمی‌کنند؟ عالمان حداقل حق بیش از ۸۰ میلیون از ملت را به گردن دارند . از علم شروع کنیم و قبل از آن به وضع علم در عصر امام صادق(ع) بپردازیم.در اثر ارجمند جعفر بن محمد امام صادق(ع) می‌خوانیم عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع)( درود خدا بر آنان) دوران رشد گسترده علوم خاندان وحی علیهم‌السلام بود. قرن‌ها به لحاظ تحولات علمی، اعتقادی و کلامی به دو دوره بخش می‌شود. دوره اول با رحلت رسول‌ا...(ص) و ماجرای سقیفه بنی‌ساعده، آغاز می‌شود و تا نخستین سال‌های قرن دوم هجری می‌گسترد و دوره دوم عصر امامت امام جعفر صادق(ع) است.خصوصیت دوره نخست « تاثیر تعیین‌کننده تحولات سیاسی بر جریان‌های اعتقادی» است و در دوره دوم فرقه‌ها از حال و هوای صرفا سیاسی در آمده و بر سازمان‌های کلامی مستقلی تکیه می‌کنند. مکاتب فکری مختلف در این دوره است که سر بر می‌آورند و مکتب اعتقادی، علمی و فکری امام صادق(‌ع) نقش دفاع از حقیقت نگاه اسلام ناب در برابر دیگر هویت‌سازی‌های علمی را به دوش می‌کشد‌. در کانون یا مستقل از فرقه‌های منحرف و تفکرات دیگر، علم و نقش علم و تعریف علم از سوی امام صادق(ع) قرار دارد.
   
رشد اصول محکم مکتب اصیل اسلامی
اختلاف فکری در این دوره و مدعیان علم چنان رشد کرده بود که اگر اصول محکم مکتب اصیل اسلامی و اتکا به تفقه اصیل قوام نمی‌گرفت، اسلام در دریای هجوم تفکرات بی‌ریشه مستحیل می‌شد و به اسم اسلام انواع اجتهاد رای و اصلاح ‌واهی خود‌رای، گمراهی و سرگشتگی و تحریف کتاب مقدس چون یهودیت و مسیحیت رایج می‌شد.این پدیده امروز همچنان معتبر است و بدون‌اتکا به کتاب فرقان و نیز علم امام معصوم و فقه اکبر خاندان وحی، اداره کشور اسلامی طعمه مدرنیته غرب و شرق و تفسیر به رای رفرمیست خود‌بنیان و شرک‌آلود خواهد شد.در کانون این ستون استوار امام صادق(ع)، خود علم‌ و علم وسیع و بزرگ او قرار دارد و خوب است پژوهش اساسی با این نگاه در باره علم در تفقه جعفری در وجه ضرورت‌های مبنایی حکمرانی انجام شود.
   
کاشف حکم الهی و درک حقیقت
در دیدگاه امام‌صادق(ع) جایگاه عقل و علم در زندگی فرد، اجتماع، شناخت، انتخاب مسیر و تشخیص صحیح از ناصحیح و در بنا نهادن همه امور باید بر وجود فرد و جامعه سایه‌گستر باشد‌. این علم، علم نیست مگر کاشف حکم الهی و درک حقیقت به شمار آید‌. ایشان می‌فر‌ماید: آدمی به عقل، کامل می‌شود و عقل راهنما و سبب بینایی و کلید حل مشکلات امور انسان(‌فرد انسان و اجتماع انسان است)‌. و هرگاه عقل از نور معنوی نیرو گرفته باشد، انسان، عالم و نگه‌دارنده‌ علم و متذکر و هوشمند و زیرک‌ فهیم خواهد بود‌(کافی جلد ۱،ص ۲۵). انسان و جامعه انسانی با علم‌ به ریشه هر حالت والا‌ دست‌می‌یابد و به عالی‌ترین مرتبه صعود می‌کند :
العلم اصل کل حال سنی و منتهی کل منزله رفیعه
علم اصل هر حالت والا و منتهای منزلت‌های رفیع است. پس مرتبه عالی رشد جامعه ابتناع همه امور آن بر علم و دانایی و تفقه است. این علم باید متکی به علم معصوم باشد.علم معصوم در سخن امام صادق(ع) همان است که خداوند به وسیله روح القدس که از علم علم امر است، بی پیامبراکرم صلوات ا...علیه وآله وامامان معصوم علیهم السلام‌ می‌فرستد.
وازطریق این روح علم وفهم دریافت می‌کنند.علم انسان در گسست ازاین علم نوری،همواره ظنی و آلوده به باطل وسرگشته و ناتمام خواهد بود‌. این است اهمیت علم در سایه فقاهت جعفری وقرآن وروایات۱۴معصوم(ع).علم مسئولیت‌زاست و با عمل همدوش است‌.
   
مسئولیت‌شناسی در فقه 
از اینجا اهمیت مسئولیت‌شناسی در فقه اکبر امام صادق(ع)، مسئول بودن و آماده پاسخ به خداوند در مسئولیت اساس نظام دینی حکمرانی است. مسئولان مطلقا آزاد نیستند و در مقام عبد و نیز پاسخگو به مردم انجام وظیفه می‌کنند و عمل خودرأی و آزاد و دلخواه مسئولان، مجازات آتش و نیز جرم دنیایی در نظام اسلامی دارد.امام صادق(ع) می‌فرماید: العلم مقرون الی العمل فمن علم عمل و من عمل علم و العلم یهتف بالعمل فان اجابه والا ارتحل ‌عنه. علم با عمل قرین و همراه است، هرکه علم داشت باید عمل کند و هر که عمل کند باید براساس علم باشد (باید بداند). علم عمل را صدا زند، اجابت کرد بماند؛ والا کوچ و رحلت می‌کند.به این سان در کار کل حکمرانی و اداره هر نهاد کشوری از اقتصاد و هر جزء آن و سیاست و همه نهادهای سیاسی و فرهنگی ولو یک اداره باید عمل بر‌اساس علم باشد و علم اصلی در اینجا همان علم به هدایت قرآن و اهل‌بیت وحی است. عرضه عمل به فقه معصوم(ع) در نسبت علم و مسئولیت و عمل در کلام امام صادق(ع) مسئولیت نیز تعریف شده است .

علم در زندگی اجتماعی 
روایات امام صادق(ع) به انواع مسئولیت انسان در ارتباط با عمل مبتنی بر علم در زندگی فردی، اجتماعی و حکمرانی به‌طور جدی تاکید دارد؛ مسئولیت در برابر خداوند متعال، قرآن مجید و امامان معصوم و مسئولیت در برابر نفس و در برابر جسم و اعضای بدن و در برابر اجتماع و انسان‌های دیگر. روایات مسئولیت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در کلام امام صادق(ع) چنان وسیع و پر حجم است که حیرت بر‌می‌انگیزد و به آن انواع مسئولیت‌های دیگر چون مسئولیت برابر ضعفا یا ظالمان و قدرت‌های جائز و مسئولیت برابر خمس و خانواده و یتیمان را باید افزود. سخن درباره مسئولیت حکمرانان و روسا در تحف‌العقول، کافی، وسائل و... مبسوطا بحث شده است. به هر رو در کلام امام(ع) سرچشمه مسئولیت فردی و اجتماعی مسئولیت برابر خداست‌ و حق محور مسئولیت است و نباید به باطل تن داد. این امر در تفقه صحیح سیاسی و حکمرانی نقش حیاتی دارد. در نتیجه استدلال رفرمیست‌ها در گردن نهادن به اباطیل مدرنیته و گسست از فقه و ناممکنی امر دینی در حکمرانی در قرن بیست‌و‌یکم واصل قرار دادن نظام جائز جهانی و سازش با آن پوچ است:
ان من حقیقه الایمان ان توثر الحق آن ضرک علی الباطل و ان نفعک 
از حقیقت ایمان آن است که حق را برگزینی‌. اگر‌‌چه زیان داشته باشد و باطل را رها کنی، اگر چه به سود تو باشد. تردیدی نیست که حکومت در راهنمایی امام صادق(ع) باید عملش مبتنی بر علم باشد و مجموعه‌ای از مسئولیت‌ها را بپذیرد و جدی بگیرد‌. محور این مسئولیت‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حکمرانی حق متعال است و حق در جامعه و اجرای عدل در وسع انسان عصر غیبت امری چشمپوشی‌ناپذیر در کلام امام صادق(ع) است.